Ang lahat ng tao ay may mga lihim. Minsan, maging ang ating mga layunin at ang ugali ay ating itinatago sa harap ng iba. Isa sa mga dahilan nito, para sa akin, ay takot tayong masaktan. Ngunit mas takot tayong makasakit ng iba at kamuhian nila dahil dito. Dahil sa takot na ito, nagkakaroon ng pagtatalo sa ating mga nais - ayaw nating masaktan at makasakit ngunit gusto pa rin natin ng isang makakasama. Ang nakikita nating solusyon ay ang magtago at magbalatkayo.
Ito ay higit na nakikita sa mga drama sa telebisyon at sa pelikula. Magkakaroon ng pagkakataon na ang bida ay makakaharap ang kontrabida at may hostage o blackmail na hawak ang kontrabida. Dahil dito, nanaisin ng bida na lumayo na lamang ang kanyang mga mahal sa buhay (kung hindi man ito ang utos ng kontrabida) ngunit sa loob niya'y naghahanap siya ng mapagsasabihan, isang kaibigan na maaaring tumulong. Muli, sa kabilang banda, Ayaw na ayaw niyang masaktan ang kanyang mga mahal sa buhay kaya magsasakripisyo siya at magbabalatkayo na walang nangyayaring masama o kaya nama'y biglang mag-iiba ang kanyang ugali. At ito nga ang nangyari sa tula - sinusubukang magpakatatag ng persona ngunit makikita pa rin, matapos balatan ang kanyang mga pahayag, na nahihirapan siya.
Balatan
Gagawin ko ang lahat ng aking nais
Kahit sa oras na masaktan nang labis.
Ayos lang kahit sino, lalo ang iba,
Siya o ikaw, ang sarili, kahit kapwa.
Ang hadlang ay kamumuhian kong lubos.
Ikaw ma'y di mapapatawad. Sa unos,
Sarili lamang ang nais kong sagipin.
Ang ayaw ko lang ay manga alagain,
Ang manga kaibigan na sinasabi.
Paalam lamang ang binigkas ng labi.
Tanggalin natin ang "balat" ng tula. Tanggalin ang una at huling linya, pati ang una at huling dalawang salita sa bawat linya. Ito ang kalalabasan:
Gagawin ko ang lahat ng aking nais
Kahit sa oras na masaktan nang labis.
Ayos lang kahit sino, lalo ang iba,
Siya o ikaw, ang sarili, kahit kapwa.
Ang hadlang ay kamumuhian kong lubos.
Ikaw ma'y di mapapatawad. Sa unos,
Sarili lamang ang nais kong sagipin.
Ang ayaw ko lang ay manga alagain,
Ang manga kaibigan na sinasabi.
Paalam lamang ang binigkas ng labi.
Oras na masaktan kahit sino, lalo ikaw, ang sarili ay kamumuhian, di mapapatawad. Ang nais ko lang ay kaibigan.
Mahirap umarteng malakas kung ika'y hinang-hina na. Ngunit, bilang mga taong marunong magmahal at lubhang natatakot masaktan at makasakit ay ginagawa pa rin natin ito. Para sa akin ay hindi ito maiiwasan at hindi dapat iwasan kung nasa lugar naman. Gayumpaman, nawa'y makahanap tayong lahat ng kahit isang makakasama, isang kaibigan, na maaari tayong maging bukas. Mahirap magtiwala, subalit kay sarap at kay gaan sa pakiramdam kapag nasusuklian ito. Ang mas magandang solusyon ay tiwala, sa halip na pagbabalatkayo. Kung ang pundasyon ng relasyon ay tiwala, siguradong ito'y magtatagal.
Tuesday, February 7, 2012
Monday, February 6, 2012
Beep, Beep!
Kakaibang tunay ang mga Aymara. Ang "nakaraan" para sa kanila ay nasa harapan. Ang "hinaharap" naman ay nasa likuran. Kung tutuusin, mas may kabuluhan ang kanilang pagpapakahulugan sa panahon. Maraming magandang argumento ang kaisipang ito ng mga Aymara. Una, nasa harapan ang nakaraan dahil madali itong "makita" at lagi na itong nasa ating isipan. Ikalawa, nasa likuran ang hinaharap dahil hindi ito abot-tanaw. Tama naman, hindi ba? Ngunit, para sa akin, tama lamang na ang nakaraan ay "nakaraan" at ang hinaharap ay "hinaharap." Bakit? Dahil sa dyip.
(O sa kahit anong sasakyan, sa totoo lang.)
Kapag sinasabing hinaharap, o nakaraan, ang unang larawan na pumapasok sa ating isip kaugnay ng posisyon ng tao sa panahon ay isang nakatayo o naglalakad na tao. Ngunit paano kung nakasakay siya sa isang sasakyan? Unti-unti nang malulutas ang problema ng "nakaraang" kung tutuusi'y dapat hindi nakikita at "hinaharap" dapat nama'y kitang-kita. At dahil tayo'y mga Pilipino, mas nakatutuwang isipin kung ang sasakyan ay dyip, at tayo'y nasa isang dyip. Ngunit hindi tayo mga pasahero ngayon. Tayo ang tsuper.
Ang nakaraan ay literal na ating nadaanan. Hindi katulad kapag taong nakatayo lamang ang larawan sa isip, maaari nang makita ang nakaraan sa pamamagitan ng salamin sa harapan at gilid ng drayber. Ngunit maliliit na salamin lamang ang mga ito kaya't pili lamang ang nakikita. Nararapat lang na maliliit ito dahil kakaunti lamang ang ating naaalala. Marami naman talaga tayong hindi maalala sa ating nakaraan.
Maaari nating sabihin na ang mga "pasahero" sa ating "dyip" ang iilang alaala na napili nating matandaan nang lubos, malay man tayo o hindi sa pagpiling ito. At ang kakarampot na ilaw mula sa "pintuan" ng jeep ay iyong mga alaalang ating naiwan na. Ito rin ang nasasalamin ng mga "side mirror." Nagsisilbing paalala ang mga "side mirror" para sa mga sasakyan para hindi makaskas o tumama sa gilid ang sasakyan. Ganito rin naman ang silbi ng ating mga alaala. 
Masasabing ang "pamasahe" ng mga "pasaherong" ito ay ang mga aral na nakuha natin mula sa mga karanasan sa nakaraan, na tunay nga naman nagpapayaman sa atin.
Ang hinaharap naman ay ang nasa harap natin. Hawak natin ang manibela kaya tayo ang nagpapasya kung saan tayo tutungo. Ngunit, hindi natin nakikita ang buong hinaharap natin. Katulad sa dyip, hindi mo nakikita ang buong harap dahil nahaharangan ka ng isang salamin, isang lente kung saan ating nakikita ang daan, ang mundo. Marami pa nga minsang nakaharang sa salaming ito, katulad na lamang ng mga papel at karton na nagpapakita kung saan tayo papunta, mga sticker, permit, kung ano-anong burloloy, atbp.
Sa buhay natin, ito ang mga ideolohiyang bumabara sa ating nakikita. Gayumpaman, mayroon naman tayong kakaunting "foresight" o "hula" sa kung anumang mangyayari sa atin kaya't mayroon pa rin tayong nakikita. Kahit ang ating mga pangitain ay hindi laging tama dahil sa mga natataong kaganapan, ganoon rin naman kung tayo'y nasa dyip - minsan nililinglang tayo ng ating mga mata. Ang mga akala nating "two-way streets" ay "one-way" pala, at bawal pala ang "u-turn." Kaya sakto lamang ang dyip kung ilalarawan ang panahon.
Ngunit saan tayo patungo? Katulad sa dyip, alam natin kung ano ang nais nating marating - tagumpay at kaligayahan. Ngunit hindi natin alam kung paano tayo tutungo roon. Maraming daan papunta at maaaring minsan masiraan pa tayo ng sasakyan. Ngunit mayroon namang mga gasolinahan, mekaniko at ang ating sariling mga kagamitan para tulungan tayong ayusin ang mga ito. Para sa akin, ang mga gasolinahan ay ang mga pinagkukuhaan natin ng inspirasyon, ang mga mekaniko ang mga libro at ang sarili nating kagamitan ang ating kaalaman at kakayahan. Sa tulong ng mga ito, nakakaya nating magpatuloy sa ating biyahe.
Minsan nama'y may mga nababali tayong batas-trapiko. Sa tingin ko'y ito ang mga pagkakataong nasisira natin ang ating sariling mga paninindigan (sa tingin ko'y mas nararapat ang salitang paninindigan kaysa moralidad sapagkat ang moralidad ay higit na nakaugnay sa relihiyon o sa kung anuman ang tinatanggap ng lipunan. Ngunit hindi naman lahat ay may relihiyon at hindi lahat ng itinuturo ng relihiyon ay ating sinusunod, masakit at mahirap mang aminin. Hindi rin lahat ay sumusunod sa dinidikta ng lipunan. Mas magandang gawing pamantayan ang sarili).
Ngunit patuloy lang ang biyahe. Maaari tayong bumusina, tumigil, atbp. Nasa atin ang manibela. Tayo ay gumagalaw, naglalakbay. Mas masayang isipin na hindi lamang tayo nakatayo o naglalakad. O ha. Hindi ba't mas interesante at komplikado kung dyip ang ating iisipin at hindi lang basta taong nakatayo (na ang nasa harapa'y hinaharap at ang nasa likura'y nakaraan)? Maaari pa nating gawing kakaiba ang disenyo ng ating "dyip" na tunay na sasalamin sa atin! Mas nakaaaliw itong isipin.
Patuloy lang ang biyahe. At habang tayo'y nagpapatuloy, dumarami nang dumarami ang ating naisasakay.
Huwag kang maiwan. Sakay na!
Cymer, “High Velocity,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/cymer/185094897/ (accessed February 6, 2012).
dingerdclicker, “Philippine Jeepney,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/dingerdclicker/3636091979/ (accessed February 6, 2012).
gecua, “Jeepney,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/gecua/3751600833/ (accessed February 6, 2012).
greeneighteen, “Siksikan(packed),” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/greeneighteen/6328132731/ (accessed February 6, 2012).
joeyyepez, “destinations,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/joeyyepez/3771702538/ (accessed February 6, 2012).
jzy, “It's getting awfully crowded in here!,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/jzy/178811565/ (accessed February 6, 2012).
life begins with 4t, “the lone passenger,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/life_begins_with_4t/3815758114/ (accessed February 6, 2012).
life begins with 4t, “the philippine jeepney,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/life_begins_with_4t/5020517685/ (accessed February 6, 2012).
lunaestan12, “Bayad po,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/lunaestan12/3273363135/ (accessed February 6, 2012).
(O sa kahit anong sasakyan, sa totoo lang.)
Kapag sinasabing hinaharap, o nakaraan, ang unang larawan na pumapasok sa ating isip kaugnay ng posisyon ng tao sa panahon ay isang nakatayo o naglalakad na tao. Ngunit paano kung nakasakay siya sa isang sasakyan? Unti-unti nang malulutas ang problema ng "nakaraang" kung tutuusi'y dapat hindi nakikita at "hinaharap" dapat nama'y kitang-kita. At dahil tayo'y mga Pilipino, mas nakatutuwang isipin kung ang sasakyan ay dyip, at tayo'y nasa isang dyip. Ngunit hindi tayo mga pasahero ngayon. Tayo ang tsuper.
Ang nakaraan ay literal na ating nadaanan. Hindi katulad kapag taong nakatayo lamang ang larawan sa isip, maaari nang makita ang nakaraan sa pamamagitan ng salamin sa harapan at gilid ng drayber. Ngunit maliliit na salamin lamang ang mga ito kaya't pili lamang ang nakikita. Nararapat lang na maliliit ito dahil kakaunti lamang ang ating naaalala. Marami naman talaga tayong hindi maalala sa ating nakaraan.
Maaari nating sabihin na ang mga "pasahero" sa ating "dyip" ang iilang alaala na napili nating matandaan nang lubos, malay man tayo o hindi sa pagpiling ito. At ang kakarampot na ilaw mula sa "pintuan" ng jeep ay iyong mga alaalang ating naiwan na. Ito rin ang nasasalamin ng mga "side mirror." Nagsisilbing paalala ang mga "side mirror" para sa mga sasakyan para hindi makaskas o tumama sa gilid ang sasakyan. Ganito rin naman ang silbi ng ating mga alaala. 
Masasabing ang "pamasahe" ng mga "pasaherong" ito ay ang mga aral na nakuha natin mula sa mga karanasan sa nakaraan, na tunay nga naman nagpapayaman sa atin.Ang hinaharap naman ay ang nasa harap natin. Hawak natin ang manibela kaya tayo ang nagpapasya kung saan tayo tutungo. Ngunit, hindi natin nakikita ang buong hinaharap natin. Katulad sa dyip, hindi mo nakikita ang buong harap dahil nahaharangan ka ng isang salamin, isang lente kung saan ating nakikita ang daan, ang mundo. Marami pa nga minsang nakaharang sa salaming ito, katulad na lamang ng mga papel at karton na nagpapakita kung saan tayo papunta, mga sticker, permit, kung ano-anong burloloy, atbp.
Sa buhay natin, ito ang mga ideolohiyang bumabara sa ating nakikita. Gayumpaman, mayroon naman tayong kakaunting "foresight" o "hula" sa kung anumang mangyayari sa atin kaya't mayroon pa rin tayong nakikita. Kahit ang ating mga pangitain ay hindi laging tama dahil sa mga natataong kaganapan, ganoon rin naman kung tayo'y nasa dyip - minsan nililinglang tayo ng ating mga mata. Ang mga akala nating "two-way streets" ay "one-way" pala, at bawal pala ang "u-turn." Kaya sakto lamang ang dyip kung ilalarawan ang panahon.Ngunit saan tayo patungo? Katulad sa dyip, alam natin kung ano ang nais nating marating - tagumpay at kaligayahan. Ngunit hindi natin alam kung paano tayo tutungo roon. Maraming daan papunta at maaaring minsan masiraan pa tayo ng sasakyan. Ngunit mayroon namang mga gasolinahan, mekaniko at ang ating sariling mga kagamitan para tulungan tayong ayusin ang mga ito. Para sa akin, ang mga gasolinahan ay ang mga pinagkukuhaan natin ng inspirasyon, ang mga mekaniko ang mga libro at ang sarili nating kagamitan ang ating kaalaman at kakayahan. Sa tulong ng mga ito, nakakaya nating magpatuloy sa ating biyahe.
Minsan nama'y may mga nababali tayong batas-trapiko. Sa tingin ko'y ito ang mga pagkakataong nasisira natin ang ating sariling mga paninindigan (sa tingin ko'y mas nararapat ang salitang paninindigan kaysa moralidad sapagkat ang moralidad ay higit na nakaugnay sa relihiyon o sa kung anuman ang tinatanggap ng lipunan. Ngunit hindi naman lahat ay may relihiyon at hindi lahat ng itinuturo ng relihiyon ay ating sinusunod, masakit at mahirap mang aminin. Hindi rin lahat ay sumusunod sa dinidikta ng lipunan. Mas magandang gawing pamantayan ang sarili).
Ngunit patuloy lang ang biyahe. Maaari tayong bumusina, tumigil, atbp. Nasa atin ang manibela. Tayo ay gumagalaw, naglalakbay. Mas masayang isipin na hindi lamang tayo nakatayo o naglalakad. O ha. Hindi ba't mas interesante at komplikado kung dyip ang ating iisipin at hindi lang basta taong nakatayo (na ang nasa harapa'y hinaharap at ang nasa likura'y nakaraan)? Maaari pa nating gawing kakaiba ang disenyo ng ating "dyip" na tunay na sasalamin sa atin! Mas nakaaaliw itong isipin.
Patuloy lang ang biyahe. At habang tayo'y nagpapatuloy, dumarami nang dumarami ang ating naisasakay.
Huwag kang maiwan. Sakay na!
Cymer, “High Velocity,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/cymer/185094897/ (accessed February 6, 2012).
dingerdclicker, “Philippine Jeepney,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/dingerdclicker/3636091979/ (accessed February 6, 2012).
gecua, “Jeepney,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/gecua/3751600833/ (accessed February 6, 2012).
greeneighteen, “Siksikan(packed),” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/greeneighteen/6328132731/ (accessed February 6, 2012).
joeyyepez, “destinations,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/joeyyepez/3771702538/ (accessed February 6, 2012).
jzy, “It's getting awfully crowded in here!,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/jzy/178811565/ (accessed February 6, 2012).
life begins with 4t, “the lone passenger,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/life_begins_with_4t/3815758114/ (accessed February 6, 2012).
life begins with 4t, “the philippine jeepney,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/life_begins_with_4t/5020517685/ (accessed February 6, 2012).
lunaestan12, “Bayad po,” Flickr image, http://www.flickr.com/photos/lunaestan12/3273363135/ (accessed February 6, 2012).
Saturday, February 4, 2012
Lalala
Ang susunod na tula ay aking ginawa dahil nais kong malaman ang hanggahan ng pag-iisip ng tao - paano ba tayo nakakakuha ng mga pagpapakahulugan sa mga salita, lalo na sa mga tula? Kung iisipin, maraming tula ang cryptic, vague at ambiguous (hindi natin malaman kung ano ang tiyak na kahulugan ng isang tula). Ngunit pinipilit pa rin natin gumawa ng kahulugan mula sa mga tulang ito.
Sa tulang Lalala, nais kong ipakita na ang tao ay makagagawa ng kabuluhan sa kahit anong magkakaugnay na salita, gaano man kahirap. Ngunit, tulad sa huling saknong, may mga bagay na wala naman talagang ugnayan. Ngunit pipilitin pa rin natin itong hanapin, dahil ganoon tayo - katulad ng mensahe ng tulang "Monologue for an Onion". Isa na rin itong pagbibigay-pansin sa isang nakakatuwang nakasanayan ng maraming mag-aaral, lalo na sa hayskul - ang paglikha ng tula sa pamamagitan ng pag-iisip muna ng mga salitang tumutugma, bago isipin ang kabuluhan at kahulugan ng tulang lilikhain. At dahil nakakatuwang sabihin ang huling saknong nang paulit-ulit. Patola.
Lalala
Gumagala,
Sa tulang Lalala, nais kong ipakita na ang tao ay makagagawa ng kabuluhan sa kahit anong magkakaugnay na salita, gaano man kahirap. Ngunit, tulad sa huling saknong, may mga bagay na wala naman talagang ugnayan. Ngunit pipilitin pa rin natin itong hanapin, dahil ganoon tayo - katulad ng mensahe ng tulang "Monologue for an Onion". Isa na rin itong pagbibigay-pansin sa isang nakakatuwang nakasanayan ng maraming mag-aaral, lalo na sa hayskul - ang paglikha ng tula sa pamamagitan ng pag-iisip muna ng mga salitang tumutugma, bago isipin ang kabuluhan at kahulugan ng tulang lilikhain. At dahil nakakatuwang sabihin ang huling saknong nang paulit-ulit. Patola.
Lalala
Gumagala,
Nakatingala,
Nakalulula.
Hinihila,
Kumakawala,
Madla.
Bumubula,
Nagtatala,
Sambitla.
Nawawala.
Simula.
Simula.
Nag-aalala,
Nakakabakla,
Maningning na tala.
Nanghuhula,
Nagkakasala,
Anong mapapala?
Lumalala,
Di makaila,
Tulala.
Patula-tula,
Tumutula-tula,
Patola.
Tala, Tula, Tala
Tula ang aking tala
Tala na gumagala
Gumagala sa dila
Dila nitong may sala.
,
Tula, ang aking tala
Tala kung sa'n nagmula
Nagmula sa 'sang wala
Wala ang himala.
,
Tala ang aking tula
Tula kung sa'n sambitla
Sambitla ko at punla
Punla, nagsisimula.
,
Tala, ang aking tula
Tula ng 'sang tulala,
Tulala, tumingala
Tumingala ka't wala.
Subscribe to:
Posts (Atom)